Dit moet je weten over lichamelijk te zwaar werk als verzuimoorzaak

Bierkratten sjouwen, patiënten uit bed tillen of containers verplaatsen: in 2022 had 38% van alle werknemers fysiek belastend werk. Dat blijkt uit cijfers over fysieke arbeidsbelasting van TNO (2022). Maar wanneer is werk té fysiek belastend? Waar moet je als werkgever op letten? In dit artikel lees je meer over wat je als werkgever wil en moet weten over lichamelijk te zwaar werk.

Lopen, staan, hurken, tillen of knielen je werknemers veel tijdens werk? Dan is de kans groot dat zij lichamelijk belastend werk hebben volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Zij bedoelen daarmee werkzaamheden waarbij je veel kracht moet leveren, zoals bij dragen, tillen, duwen en trekken. Denk aan het tillen van kinderen op de opvang of op je knieën zitten als je een vloer legt.

Fysiek zwaarste sectoren

Van alle werknemers had 38% in 2022 fysiek belastend werk, moet 30% regelmatig herhaalde bewegingen maken en werkt 10% regelmatig in ongunstige houdingen voor het lichaam. Lichamelijk zwaar werk komt het meest voor in de landbouw, het vervoer en de horeca. Deze en andere cijfers lees je in de factsheet fysieke arbeidsbelasting van de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO).

Lichamelijke klachten komen door over- én onderbelasting.

Fysiek belastend werk komt in alle sectoren voor – iedereen moet immers weleens wat tillen – maar fysieke overbelasting is een ander verhaal. Verschillende vormen hiervan kunnen leiden tot lichamelijke klachten. Tillen veroorzaakt vaak rugklachten. Duwen en trekken kan leiden tot schouderklachten. En hand-armtaken kunnen zorgen voor arm-, nek- en schouderklachten. Werk je langdurig in dezelfde houding, bijvoorbeeld achter je computer, dan is de kans groot dat je spier- en gewrichtsklachten hebt en spreken we juist van fysieke onderbelasting.

Veel klachten aan bewegingsapparaat

In 2022 had meer dan de helft van de werknemers volgens TNO klachten aan het bewegingsapparaat. Vier op de tien werknemers had last van zijn of haar armen, nek en schouders, 35% klaagde over rugklachten en 26% had heup-, been-, knie- en/of voetklachten. Opvallend is dat mensen met fysiek belastend werk verwachten tot maximaal 64,7 jaar te kunnen doorwerken. Werknemers met lichter werk denken het tot maximaal 66,7 jaar vol te houden.

Voorkomen is beter dan genezen

Overbelasting kan voorkomen worden, maar dan moet er wel een preventieve aanpak worden gerealiseerd. Volgens FNV komt bijna 30% van het totale ziekteverzuim door fysieke overbelasting. Wettelijk gezien mag lichamelijke belasting op het werk geen gevaar opleveren voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. Als werkgever ben je er verantwoordelijk voor om de risico’s te kennen en eventueel maatregelen te nemen. Maar waar begin je?

Ieder bedrijf met personeel moet een preventiemedewerker in dienst hebben. Diegene kun je een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) laten uitvoeren. Als de arbeidsrisico’s en oorzaken bekend zijn, ben je als werkgever verplicht om een plan van aanpak op te stellen. Hierin stel je op wat het te voeren arbobeleid wordt, welke maatregelen worden getroffen, wanneer en door wie.

Maak onderscheid in technische, organisatorische en persoonsgebonden maatregelen.

In verschillende sectoren zijn voor dit doel sectorspecifieke instrumenten ontwikkeld. Zijn die er niet, dan kan de Checklist Fysieke Belasting gebruikt worden voor een eerste check op risico’s. Let wel: deze vervangt de RI&E niet, die is nog altijd verplicht om uit te voeren.

Gebruik de TOP-strategie

TNO raadt aan om bij het op te stellen plan van aanpak de TOP-strategie te gebruiken, die staat voor Technische – Organisatorische – Persoonsgebonden maatregelen. De strategie geeft aan in welke volgorde je naar oplossingen zoekt.

Technische maatregelen zijn bijvoorbeeld het inzetten van til- en transporthulpmiddelen. Organisatorische maatregelen zijn bijvoorbeeld vaker pauzes nemen en het werkproces opnieuw uitdenken. Persoonsgebonden maatregelen betreffen het maatwerk dat je biedt aan een werknemer. Denk aan een ergonomische muis voor een werknemer die vinger- of polsklachten ervaart bij computerwerk. Of aan compressiesokken voor werknemers die de hele dag staand werk doen, zoals in de zorgsector. Om zo vermoeide benen te voorkomen.

Veel sectoren hebben een arbocatalogus met daarin specifieke oplossingen. Is die er niet, kijk dan naar oplossingen in een sector met vergelijkbare werkzaamheden.

Risico-inschatting maken

Als werkgever is het hoe dan ook belangrijk om met je werknemers te praten. Hoe gaat het op werk? Wat zijn de pijnpunten, wat moet er worden verbeterd? Dit vraagt natuurlijk ook om openheid van de werknemer. Om dit effectief aan te pakken, kan de werknemer een online vragenlijst invullen, zoals via de app BewustBelast, de online test HoeTopWerkJij? of de checklist Beter Achter je Schermen (BAS). Het ligt er maar net aan wat er bij jouw sector past.

Als werkgever moet je je werknemers wel goed begeleiden in dit proces. Begin daarom met een voorlichting om werknemers bewust te laten worden van de gezondheidsrisico’s op werk en bied trainingen aan om te leren hoe ze met de aangeboden hulpmiddelen moeten omgaan.

Eigen verantwoordelijkheid

Daarnaast kunnen werknemers zelf ook maatregelen treffen om het werk lichamelijk gezien minder belastend te maken en daarmee verzuim te voorkomen. Zij hebben immers ook de verantwoordelijkheid om goed voor zichzelf te zorgen.

Dit begint bij het lichaam minder belasten. Dat klinkt simpel, en dat kan het ook zijn. Laat je werknemers zelf ook goed naar hun takenpakket kijken: wat kunnen ze goed aan, wat gaat juist minder? Ga hierover met je werknemers actief het gesprek aan.

Laat je werknemers zelf kijken naar wat ze wel of niet aankunnen.

Hulpmiddelen

Zorg er daarnaast voor dat je werknemers de juiste houding aannemen als ze bijvoorbeeld achter de computer zitten of zware spullen moeten tillen. Zijn hier hulpmiddelen voor, laat ze die dan gebruiken. Volgens de Arbowet ben je zelfs verplicht om te zorgen dat jouw werknemers veilig, gezond en verantwoord kunnen werken. Een goede werkplek, voldoende (dag)licht en goede ventilatie vallen daar bijvoorbeeld onder. Houd daar rekening mee.

Ook kun je de belastbaarheid van je werknemers vergroten. Niet iedereen kan even veel aan. Daarbij spelen persoonsgebonden factoren zoals leeftijd, gewicht, conditie en kracht een rol. Al die factoren samen vormen de belastbaarheid van je werknemers. Hoe beter zij zelf voor hun gezondheid en conditie zorgen, hoe beter zij hun werk aan kunnen en na uitval herstellen. Hoe jij daarbij helpt als werkgever? Motiveer je werknemers om bijvoorbeeld meer te bewegen of zet deze drie tips in om werknemers het nut van gezonder mee te geven. Zo werken je werknemers samen met jou aan een grotere maar ook gezonde belastbaarheid.