Een testament opstellen: wanneer is dat verstandig?

Ga je samenwonen? Denk je aan kinderen? Of wil je ondernemen? Het zijn allemaal voorbeelden van situaties waarin het verstandig kan zijn een testament op te stellen. In een testament staat wat er na je overlijden met je nalatenschap moet gebeuren, zoals je huis, geld en schulden. We zetten tien situaties op een rij waarin een testament van pas komt.

Wat is een testament?

Een testament is een document waarin staat wat er na je overlijden moet gebeuren met je nalatenschap: je geld, huis, bezittingen en schulden. Heb je geen testament? Dan bepaalt de wet wie jouw erfenis krijgt. Dat zijn dus ook je schulden, als je die hebt.

Volgens de wet zijn je eerste erfgenamen je echtgenoot of echtgenote, geregistreerd partner, kinderen of kleinkinderen. Heb je die niet? Dan zijn eerst je ouders je erfgenaam, vervolgens je broers en zussen en anders hun kinderen. Daarna komen je grootouders en tot slot je overgrootouders of hun kinderen. Zijn die er allemaal niet? Dan gaat je erfenis naar de staat.

Wanneer zou je een testament opstellen?

In 2019 zijn er 341.515 nieuwe testamenten ingeschreven bij het Centraal Testamentenregister (CTR). Hoewel dit een stijging is van 10% in vergelijking met het jaar ervoor, hebben veel mensen nog geen testament. Toch zijn er verschillende situaties waarin het verstandig kan zijn een testament op te stellen. We zetten ze voor je op een rij.

1. Als je gaat samenwonen – of dat al doet

Als je gaat samenwonen kan een testament handig zijn. Zijn jullie getrouwd of geregistreerd partners? Dan is je partner automatisch je erfgenaam. Dat betekent dat als jij overlijdt, je erfenis automatisch naar je partner en eventuele kinderen gaat.

Hebben jullie een samenlevingscontract? Dan hebben jullie misschien al officieel afspraken vastgelegd over het erven van jullie gezamenlijk eigendom, zoals een woning. Hebben jullie dit niet gedaan? Of hebben jullie helemaal geen samenlevingscontract? Dan bepaalt de wet wie je erfgenamen zijn. Met een testament kun je hiervan afwijken en dit anders regelen. Je kunt dan bijvoorbeeld je partner aanwijzen als jouw erfgenaam.

2. Als je aan kinderen denkt – of ze al hebt

Ben je getrouwd of heb je een geregistreerd partnerschap? En hebben jullie samen kinderen? Dan wordt je erfenis bij overlijden gelijk verdeeld tussen je partner en je kinderen. Let wel op: zolang je partner nog leeft, krijgen de kinderen hun erfdeel niet. Dat krijgen ze pas als ook je partner overlijdt. Tot die tijd kan een kind zijn deel van de erfenis alleen opeisen in speciale situaties, bijvoorbeeld als je partner hertrouwt. Wil je dat je kinderen hun erfenis al eerder krijgen? Dan kun je dat vastleggen in een testament.

Zijn jullie niet getrouwd en geen geregistreerd partners? Dan gaat de erfenis naar jullie kinderen. Verder kun je in een testament afspraken over de voogdij van de kinderen vastleggen, voor het geval zowel jij als je partner overlijdt. En stel dat je partner hertrouwt nadat jij bent overleden. Dan kun je met een testament regelen dat de kinderen hun erfenis krijgen op het moment dat je partner hertrouwt.

3. Als je kleinkinderen hebt

Als je kleinkinderen hebt, wil je hen misschien iets nalaten. Bijvoorbeeld een geldbedrag dat ze kunnen gebruiken voor hun studie. Volgens de wet erven kleinkinderen niets van je als je kinderen nog leven. Wil je dat wel, dan kun je dat vastleggen in je testament. Je kunt er zelfs voor kiezen iemand te benoemen die de erfenis beheert zolang de kinderen minderjarig zijn. Zo voorkom je dat kinderen op jonge leeftijd onverstandige dingen met het geld doen.

4. Als je gescheiden bent en hertrouwt (of geregistreerd partners wordt)

Heb je kinderen van een ex-partner met wie je getrouwd was of een geregistreerd partnerschap had? En ben je inmiddels hertrouwd of heb je een nieuw geregistreerd partnerschap gesloten? Dan is je nieuwe partner automatisch jouw erfgenaam. Met een testament kun je daarnaast bepaalde dingen voor je kinderen regelen.

Zo kun je je nieuwe partner ‘vruchtgebruik’ geven. Met een vruchtgebruik-testament worden je kinderen de eigenaar van hun deel van de erfenis, maar mag de partner die erfenis tot een bepaalde tijd gebruiken. Een voorbeeld: je kinderen erven je huis, maar je partner mag hier blijven wonen totdat hij of zij naar een verzorgingshuis gaat of overlijdt. Pas dan is het huis voor de kinderen.

Het kan ook zijn dat je trouwt met iemand die al kinderen heeft. Misschien wil je dat die kinderen ook jouw erfgenaam worden. Ook dat kun je met een testament regelen.

5. Als je gaat ondernemen

Als ondernemer is het verstandig een testament op te stellen. Hierin leg je bijvoorbeeld vast wie jouw onderneming overneemt wanneer jij komt te overlijden. Doe je dat niet? Dan komt je bedrijf volgens de wet in handen van je erfgenaam, zoals je partner of kind. En dan is het maar de vraag of die erfgenaam verstand heeft van ondernemen. Ook kun je met een testament ruzie over de opvolging van je bedrijf voorkomen.

6. Als je een legaat wilt nalaten

In een testament kun je vastleggen dat je een legaat aan iemand wilt nalaten. Een legaat is een duidelijk omschreven erfstuk, zoals een meubelstuk, sieraad of geldbedrag, dat je een bijzondere bestemming wilt geven. Denk aan een persoon die niet tot de erfgenamen behoort of aan een goed doel.

7. Als je zelf een executeur wilt benoemen

De afwikkeling van een nalatenschap kan behoorlijk complex zijn. Bijvoorbeeld als je veel erfgenamen hebt of veel bezittingen en vermogen hebt. In dit soort gevallen wil je onduidelijkheid of onderlinge conflicten over je erfenis het liefst voorkomen. Dan is het handig een executeur aan te wijzen in je testament. Die beheert jouw nalatenschap en vertegenwoordigt deze bij je erfgenamen.

8. Als je iemand wilt uitsluiten van je erfenis

Er zijn situaties waarin je liever niet wilt dat je kinderen (een deel van) jouw erfenis krijgen. Ook dat kun je vastleggen in een testament. Dat doe je door een zogenaamde ‘uitsluitingsclausule’ in het testament op te nemen. Houd er wel rekening mee dat een kind volgens de wet altijd recht heeft op zijn ‘legitieme portie’. Dat is de helft van wat een kind zou krijgen als er geen testament zou zijn en de wettelijke regeling zou gelden.

9. Als je bezittingen in het buitenland hebt

Heb je bezittingen in andere Europese landen? Zoals een huis of een bankrekening? Dan gelden mogelijk de rechten van dat land voor je nalatenschap. In je testament kun je opnemen welk recht voor jouw nalatenschap geldt. Heb je geen testament? Dan geldt automatisch het recht van het land waar je woont als je overlijdt.

10. Als je wilt besparen op erfbelasting

Wie een erfenis ontvangt, moet daarover erfbelasting betalen. Door in een testament bepaalde afspraken of voorwaarden vast te leggen, kun je ervoor zorgen dat je nabestaanden minder erfbelasting hoeven te betalen. Een notaris kan je hier alles over vertellen.

Naar de notaris voor je testament

Er zijn nog meer situaties waarin een testament van pas komt. Ook daarvoor kun je terecht bij een notaris. De notaris is de persoon die je helpt met het opstellen van een testament. Het is belangrijk dat een notaris dit doet: een zelf opgesteld testament is in Nederland namelijk niet rechtsgeldig. Wat het kost om een testament vast te leggen, verschilt per notaris.

Met een testament houd je de regie over wat er na je overlijden met je geld gebeurt. Zo kun jij met een gerust hart geld sparen bij Nationale-Nederlanden. Het is ook een optie om je geld te beleggen als je dit over vier jaar of meer nodig hebt. Bijvoorbeeld als je je kind een bedrag wilt schenken. Houd er wel rekening mee dat beleggen kosten en risico’s met zich meebrengt. Verdiep je dus goed in de mogelijkheden en maak bijvoorbeeld een afspraak met een onafhankelijk adviseur bij jou in de buurt.