De do’s en don'ts voor een goed gesprek

Hoe gaat het? We vragen het vaak aan elkaar maar het echte antwoord krijgen we meestal niet. ‘Hoe gaat het?’ is meer een ritueel geworden dat we braaf afdraaien dan een oprechte vraag waar we even de tijd voor nemen. Want wat kan het moeilijk zijn een ander je onverdeelde aandacht te geven. En een goed gesprek te voeren over de zaken die er echt toedoen. Elke Wiss neemt je mee in wat je beter wel en niet kunt doen voor een goed gesprek.

Don’t 1. Onderbreken, ratelen en je eigen standpunt herhalen

Je weet natuurlijk wel dat onderbreken, ratelen en je eigen standpunt herhalen fantastische gesprekskillers zijn: ik moet de eerste nog tegenkomen die zegt ‘ik vind het zó fijn om onderbroken te worden als ik iets vertel. En als de ander gaat ratelen en zijn eigen standpunt maar blijft herhalen: fantastisch!’ We herkennen dit gedrag maar we staan zelden stil bij waar het vandaan komt. Eigenlijk zijn dit symptomen van een groter, onderliggend probleem namelijk: niet luisteren. Ga maar na: als je een ander onderbreekt, wil je zelf graag het woord en ben je niet bezig met de ander te begrijpen. Ga je ratelen, dan controleer je het gesprek en laat je de ander geen ruimte om zich te mengen in de dialoog. Herhaal je je eigen standpunt keer op keer, ben je eigenlijk niet geïnteresseerd in het standpunt van de ander. Waar het op neerkomt is: je bent meer met jezelf bezig dan met je gesprekspartner. Je wilt de ander overtuigen, meekrijgen, beïnvloeden en daar trek je van alles voor uit de kast. Ironisch genoeg bereik je eerder het tegenovergestelde: je gesprekspartner haakt hoogstwaarschijnlijk af, voelt zich niet gezien en gehoord en als het even tegenzit denkt hij wel twee keer na voordat hij weer een gesprek met je aanknoopt.

Hoe dan wel?

• Laat stiltes vallen Wacht af of de ander nog meer wil zeggen en laat je eigen zegje rustig even voorbijgaan.
• Blijf met je aandacht bij de ander. Bij zijn verhaal, zijn standpunt. Ook al is de neiging om je te verdedigen of de ander te overtuigen nog zo groot: houd je in.
• En bovenal: luister. Wat zégt die ander nou eigenlijk?
• Vat samen. Een goede remedie om te zorgen dat je echt bij de ander blijft en zijn standpunt probeert te begrijpen is: samenvatten. Check of je de ander hebt begrepen.
  
  

Don’t 2. Denken aan wat je wilt gaan zeggen terwijl de ander spreekt

Soms ben je in je eigen hoofd al bezig met wat jij zo gaat zeggen wanneer de ander is uitgesproken. Ook dit is een signaal dat je slecht luistert. Je bent bezig met jezelf, en niet met de ander. Dat noem ik ‘wat vind ik ervan’-luisteren. Meestal hoor je de eerste twee zinnen van de ander, waarna je hoofd op hol slaat en je hersenen op zoek gaan naar jouw mening, associaties en ideeën. Van een echte dialoog is geen sprake: uiteindelijk lopen er vaak twee monologen naast elkaar.

Hoe dan wel?

• Maak je hoofd leeg. Gooi je eigen agenda even overboord
• Vraag je niet af ‘wat vind IK hiervan?’ maar denk de hele tijd: ‘wat bedoel je precies?’ 
• Check bij jezelf: is het helder wat de ander zegt?
  Zo niet, vraag om verduidelijking:
  ‘Wat bedoel je precies met….’ ‘Hoe bedoel je…
  
  

Don’t 3. Dat heb ik ook! (maar dan erger)

Je kent het wel: je vertelt enthousiast dat je net terug bent van. Je haalt adem om te vertellen wat je zoal gedaan en gezien hebt als je gesprekspartner het gesprek enthousiast kaapt: ‘Oh, daar ben ik geweest op huwelijksreis! Zo mooi! Wij hebben toen een rondreis gemaakt en …

Er is geen grotere ergernis in een gesprek dan een gesprekspartner die jouw verhaal kaapt, er het zijne naast legt en daarover door babbelt. De intentie is vaak helemaal niet zo slecht: je vervalt in de ‘ik-reflex’ omdat je de ander wilt laten weten dat jij óók heel enthousiast bent, dat jij óók iets dergelijks hebt meegemaakt.
Je wilt juist graag een band met de ander. Wat je bereikt is eerder het tegenovergestelde: teleurstelling en irritatie.

Hoe dan wel?

• Laat de ander lekker enthousiast vertellen
• Luister betrokken: laat non-verbaal zien dat je interesse hebt in het verhaal van de ander.
• Nodig uit tot meer vertellen: een ‘oh ja? Vertel!’ is vaak al genoeg.
• Vertel je eigen verhaal niet, ook al heb je daar nog zo’n zin in. Het kan ook later nog. Schenk je aandacht voor nu even volledig aan de ander.
  
  

Don’t 4. Repareren

Soms is het zó duidelijk wat de oplossing voor iemands probleem is! Dat die ander dat nou niet ziet! Je hoort het verhaal van de ander aan en je weet meteen waar het aan schort, én hoe die ander het zou kunnen oplossen. ‘Als je nou gewoon even zus of zo.’ ‘Weet je wat jij moet doen? Je moet gewoon even….’
‘Heb je al geprobeerd om….’Waarschijnlijk bedoel je het goed: je wilt de ander helpen. Je denkt iets te zien wat je gesprekspartner zelf nog niet zag of heeft bedacht. Met je intentie is zelden iets mis. Je bereikt alleen niet wat je wilt: de ander voelt zich eerder eenzaam, of dom, of ronduit geïrriteerd. ‘Ja natuurlijk heb ik dat zelf wel bedacht!’
‘Zo werkt het misschien voor jou, maar niet voor mij.’

Hoe dan wel?

• Stel je bescheiden op. Ook al is je neiging om advies en tips te geven nog zo groot. Wees ervan bewust dat je niet alles weet. En zelfs al zou je alle feiten kennen, dan nog ken je de ervaring en de beleving van de ander niet. Die is namelijk een ander mens dan jij. Met andere gewoontes, een ander karakter en andere behoeften.
• Realiseer je dat advies geven meer zegt over jou (en jouw denkwijze, mens- en wereldbeeld) dan over je gesprekspartner.
• Het beste wat je kunt doen, is doorvragen.
  Vraag naar details van deze ervaring. Vraag naar motieven, naar overwegingen en gedachten. ‘Wat deed dat met jou?’ ‘Hoe voel je je daarbij?’ ‘Wat maakte dat je dat zei?’

De kans is groot dat de ander hierdoor tot nieuwe inzichten komt, en misschien zelfs uiteindelijk aan jou vraagt: ‘wat zou jij doen?’ Of ‘wat zou jij me aanraden?’
Als je op dát moment een weloverwogen antwoord kunt geven, gebaseerd op niet alleen de feiten, maar ook op de ervaring en het karakter van de ander, is dat zoveel meer waard dan een vluchtig, bot advies uit je eigen koker.